پول داریم اما به شرکت‌های عراقی بدهکاریم/ دلیل ارزانی کاروان‌های غیرمجاز عتبات
پول داریم اما به شرکت‌های عراقی بدهکاریم/ دلیل ارزانی کاروان‌های غیرمجاز عتبات
مدیرعامل شرکت شمسا به تفاوت کاروان‌های مجاز و غیرمجاز عتبات، بدهی ۹ میلیارد دیناری بانک مرکزی عراق به شرکت شمسا و این شرکت به شرکت‌های عراقی به دلیل بلوکه شدن پول ایران در بانک مرکزی عراق اشاره کرد
پس از سرنگونی صدام و آغاز سفر زائران ایرانی به عتبات، نابسامانی‌هایی همچون حضور بدون برنامه زائران برای زیارت در عراق یا حتی ناهماهنگی ظرفیت‌های موجود در نجف و کربلا با تعداد زائران ورودی و رقابت و عملکرد نامناسب برخی از مدیران کاروان‌ها و آژانس‌های مسافرتی برای گرفتن یک هتل، مشکل‌آفرین شد.
بر همین اساس، سازمان حج و زیارت با تکیه بر اصل ۴۴ قانون اساسی، مسؤولیت اجرایی را به بخش خصوصی واگذار و شرکت «شمسا» را به عنوان تنها مجری سفر به عتبات به طرف عراقی معرفی کرد تا این شرکت به نمایندگی از دفاتر خدمات زیارتی سراسر ایران با شرکت‌های مجاز عراقی قرارداد اعزام زائر را منعقد کند.
شرکت شمسا نیز بنا بر مسؤولیت خود اقداماتی در زمینه تأمین امکانات رفاهی زائران را بر عهده داشت و همچنان نیز روند اعزام زائران عتبات در قالب کاروان‌های مجاز سازمان حج و زیارت بر عهده این شرکت قرار گرفت.
با این وجود کاروان‌هایی با قیمت پایین‌تر برای سفر به عتبات، بدون هماهنگی با سازمان حج و زیارت به صورت غیرمجاز، زائر می‌برند که به گفته مصطفی قاسمی مدیرعامل شرکت شمسا، بسیاری از زوار بدون اطلاع از تفاوت‌های این کاروان‌ها با کاروان‌های رسمی با آن‌ها همراه می‌شوند و در صورت اطلاع از مزایای اعزام با کاروان‌های سازمان حج و زیارت یا مشکلاتی که همراهی با کاروان‌های غیرمجاز دارد، به هیچ وجه حاضر نیستند به خاطر اختلاف قیمت نه چندان چشمگیر با کاروان‌های غیرمجاز به عتبات بروند.
قاسمی با بیان مشکلاتی که پس از تحریم‌ها و نوسانات ارزی برای شرکت شمسا ایجاد شد، به سرانه ارزی هر زائر و همچنین بدهی ۹ میلیاردی شمسا به شرکت‌های عراقی به دلیل بلوکه شدن پول ایران در بانک مرکزی عراق هم اشاره کرد که در ادامه مشروح گفت‌وگوی فارس با «مصطفی قاسمی» مدیرعامل شرکت شمسا را می‌خوانیم؛
شرکت شمسا به عنوان تنها مجری اعزام زائران حسینی امسال چه فعالیت‌های متمایزی نسبت به سال گذشته داشت؟
شرکت شمسا به عنوان تنها مجری سازمان حج و زیارت در حوزه عراق به شمار می‌رود که بر اساس مأموریت ذاتی خود باید مقدمات سفر را برای زائران مهیا کند. بر همین اساس شرکت شمسا زیر نظر سازمان حج و زیارت این تلاش را دارد که تشکیلات شمسا به عنوان خادمی زائران را به اثبات برساند.
امسال فعالیت‌های گسترده ای نیز در این زمینه داشتیم؛ تا جایی که حتی در اربعین سال جاری با اقداماتی در خدمت‌رسانی به زوار حسینی فعالیت کردیم؛ به طوری که بر خلاف سال‌های گذشته تمام خدمات و امکانات را در ایام اربعین برای اولین بار به صورت رایگان در اختیار زائران و خادمان حسینی قرار دادیم که برای این امر حدود ۱۵ روز تلاش شد تا مقدمات حضور برخی از زائران اربعین حسینی را فراهم سازیم.
این اتفاق بزرگ افتاد و خدماتی در زمینه اسکان، حمل و نقل و تغذیه داشتیم که بعد از اربعین هم این اقدامات ادامه داشت، چرا که دو روز بعد از اربعین تمام موکب‌های عراقی جمع می‌شوند که به خاطر این خلأ، امسال شرکت شمسا بر اساس مأموریتی از سوی سازمان حج و زیارت، تلاش کرد خدمات خوبی ارائه دهد. یکی از این خدمات در حوزه تغذیه بود که ما روزانه حدود ۶۰ هزار پرس غذا در کربلا و نجف در سه وعده توزیع کردیم.
همچنین در حوزه حمل و نقل هم پروازها را ساماندهی کردیم. بعد از اربعین هم اتوبوس‌ها و پروازها و مقدمات برای اعزام زائران صورت گرفت و تلاش داشتیم که زائران زمینی از مرز مهران، خسروی، چذابه و شلمچه به عراق اعزام شوند که این امر به دلیل شرایط فعلی میسر نشد.
سرانه ارزی ما برای هر زائر ۱۷۰ دلار است
یکی از موضوعات هزینه‌های سفر به عتبات است. اوایل سال جاری که هنوز حذف هزینه ویزا اعمال نشده بود، با وجود نوسانات ارزی قیمت سفر عتبات حدود ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان بود و پس از حذف هزینه روادید این مبلغ به ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان کاهش یافت. اکنون با وجود حذف هزینه ویزا قیمت سفر به عتبات حدود ۴ میلیون تومان است. دلیل این افزایش چیست؟
سرانه ارزی ما برای هر زائر ۱۷۰ دلار است. اکنون سازمان حج و زیارت به عبارتی در حال مدیریت بخشی از ارز کشور در حوزه عتبات است. اگر فرض کنیم سالانه ۶۰۰ هزار نفر به عتبات مشرف شوند و مستقیم به صرافی یا بانک‌ها مراجعه کنند، عدد زیادی ارز هزینه می‌شود؛ حداقل یک هزار دلار برای هر نفر. در حالی که در حوزه عتبات با مدیریتی که صورت می‌گیرد، سرانه زائر به این حوزه حداکثر ۱۷۰ دلار است.
نکته‌ای که وجود دارد این است که وقتی ویزا برداشته می‌شود مثلا ۵۰ دلار کاهش می‌یابد، اما آیا پروازها هم بدون تغییر باقی می‌ماند؟ اخیرا پروازها ارزی و ریالی شده است؛ به طوری که بخشی ریالی و بخشی ارزی دریافت می‌شود. علاوه بر این، هزینه اتوبوس‌هایی که مسیر زمینی را طی می‌کنند، یا حتی تغذیه و اجاره هتل‌ها هم افزایش یافته است. برای همین هم با تغییر متغیرها، هزینه‌ها هم زیاد و باعث افزایش قیمت سفر به عتبات شده است.
یکی دیگر از موضوعات قابل ذکر این است که شرکت شمسا، شرکت مرکزی دفاتر زیارتی سراسر کشور است و حدود ۲ هزار و ۵۰۰ دفتر در سراسر کشور دارد که این دفاتر حداقل یک هیأت مدیره ۴ نفره دارند که جامعه ۱۰ هزار نفری در سراسر کشور را شامل می‌شود. بنابراین، وقتی ما بسته‌ای را مقرر می‌سازیم و به سازمان حج و زیارت اعلام می‌کنیم، هزینه این سفرها بر اساس امور مختلف پیش‌بینی می‌شود تا جایی که ما دستمزد دفاتر و سایر امور را نیز در آن می‌گنجانیم و زائران هیچ مبلغ اضافه در طول سفر پرداخت نمی‌کنند؛ حتی یک ریال و یا یک سنت یا یک دینار.
تخصیص ۱۰ دلار به شرکت‌های عراقی برای تأمین امنیت هر زائر ایرانی
در کنار اعزام زائران به عتبات در قالب کاروان‌های حج و زیارت، کاروان‌های غیرمجاز نیز با روش‌های مختلف مثلا پایین بودن هزینه سفر به عتبات، خیلی بهتر از دستگاه عریض و طویل دولتی زائر جذب می‌کنند. تفاوت بین کاروان‌های مجاز حج و زیارت با کاروان‌های غیرمجاز چیست و چگونه این کاروان‌ها با هزینه کمتر به این سفر می‌روند؟
ممکن است کاروان‌های غیرمجاز گاهی با هزینه ۲۰۰ هزار تومان کم و بیش ارزان‌تر، زائران را به عتبات ببرند، اما مردم باید به چند نکته توجه کنند. مثلا شرکت شمسا یک شرکت خصوصی است که بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی، سازمان حج و زیارت بخشی از کار خود در حوزه عتبات در عراق را به شرکت شمسا واگذار کرده است. برای روشن شدن افکار عمومی عرض می‌کنم، مثل این که در خیابانی مغازه‌ای زده می‌شود کهدارای جواز و اسناد و مدارکی برای فروش کالایی خاص است. بنابراین باید مالیات و عوارض و سایر امور را پرداخت کند. در کنار آن دستفروشی هم در کنار خیابان بدون پرداخت مالیات و سایر امور همان کالا را می‌فروشد. بنابراین شاید هزینه کمتری از افراد بگیرد.
مهم‌ترین تفاوت کاروان‌های مجاز و غیرمجاز این است که زائران رسمی حج و زیارت، حتی یک ریال اضافه بر سازمان به کاروان پرداخت نمی‌کنند؛ در حالی که در بیشتر اعزام‌های کاروان‌های غیرمجاز زائران باید هزینه برخی جابجایی‌ها مثلا تا شهر سامرا را شخصاً بپردازند.
علاوه بر این، امنیت زائر در کاروان‌های حج و زیارت اهمیت بسیاری دارد. در کشورمان زائرانی وجود دارند که با این ادبیات زیارت می‌آیند که «ما اتفاقی برایمان نمی‌افتد»، در حالی که حادثه خبر نمی‌کند. به همین منظور برای تردد اتوبوس‌های ایرانی از منطقه کربلا تا سامرا گروه امنیتی داریم؛ به طوری که برای هر زائر رفت و بازگشت حدود ۱۰ دلار به شرکت عراقی می‌دهیم تا امنیت را تأمین کند. البته کاروان‌های غیرمجاز نیز در سایه تأمین امنیتی که ما برای زائران فراهم می‌سازیم، از این مزایا بهره‌مند می‌شوند.
زائران کاروان‌های غیرمجاز عمدتا بیمه نیستند/ ورودی درمانگاه‌های عراق ۱۰۰ دلار است
علاوه بر این، زائران کاروان‌های شمسا از خدمات بیمه‌ای برخوردار هستند؛ در حالی که زائران کاروان‌های غیرمجاز عمدتا بیمه هم نیستند. یک زائر اگر بیمار شود، برای ورود به درمانگاه عراقی باید ۱۰۰ دلار بپردازد؛ یعنی حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان! این هزینه واقعا برای زائران امکان‌پذیر نیست و حتی مدیر این کاروان‌ها هم تقبل نمی‌کنند که این هزینه را بپردازد. همچنین اگر بستری داشته باشند، مبالغ هنگفتی باید پرداخت کنند، در حالی که مسؤولان ما در درمانگاه‌های عراق، اجازه ندارند حتی یک ریال بگیرند و البته هم نمی‌گیرند. اگر زائری که در قالب کاروان‌های شمسا به عتبات مشرف شده باشد و بگوید که به ما گفته‌اند یک ریال باید بدهی، ما به آن جایزه می‌دهیم؛ مگر خدماتی دریافت کرده باشد غیر از موضوع قرارداد باشد.
در کنار این امر، اگر در هتلی زائری پولی گم کند، مسؤولان حراست بررسی کرده و دوربین‌های راهروها را چک می‌کنند و پیگیر فرد خاطی می‌شوند. اگر هم دوربین خراب باشد، صاحب هتل موظف است که هر چیزی گم شده باشد، پرداخت کند. همچنین در صورتی ایرلاین اعلام کند پرواز بیش از ۸ ساعت تاخیر دارد، زائران بلاتکلیف نخواهند ماند بلکه به هتل‌ها بازمی‌گردند؛ در حالی که مبلغی برای این امر اخذ نمی‌شود. این امکان برای گروه‌های غیرمجاز وجود ندارد.
مردم از روی بی‌اطلاعی با کاروان‌های غیرمجاز همراه می‌شوند
اینطور نیست که بگوییم اعزام سازمان حج و زیارت با غیرمجاز چه فرقی دارد. مردم از روی بی‌اطلاعی با این کاروان‌ها همراه می‌شوند. گزارش‌هایی داشتیم که یک نفر در هیأت، مردم را به سفر کربلا تشویق می‌کند، اما به دلیل نوسانات ارزی و کمبود اعتبار، زائران را در کربلا رها کرده است. کاروان‌هایی که با شمسا اعزام می‌شوند، تا امروز چنین مشکلی نداشته‌اند. ما ناظرانی در عراق داریم که در تمام شهرها فرآیند خدمت‌رسانی دقیق به زائران را بررسی می‌کنند.
ما به عنوان متولی اعزام زائران به عتبات، وظیفه‌ای داریم و اینطور نیست هر کس بتواند هر کاری انجام دهد. در موضوع عراق هر کس بخواهد کاروان ببرد، ابتدا باید زائر ثبت‌نام کند. اگر دفتر زیارتی بخواهد خودش کاروان ببرد، از نظر ما غیرقانونی است و با کسی که در خارج از دفاتر کاروان جمع می‌کند، فرقی ندارد.
از دیگر مزایای شمسا این است که اگر کسی وارد عراق شود و فقط یک نفر از دنیا برود، نمی‌داند چه باید کند و مجبور است به سفارت و کنسولگری بفرستد. در حالی که ما گروهی در عراق داریم که در شرایط مختلف به یاری کاروان‌ها آمده و به زائران خدمات‌رسانی می‌کنند. به عبارتی ما برای هر بخش پیش‌بینی‌های لازم را داریم و بخش بیمه و امداد و پیگیری ما همه امور و نیاز زائران را برآورده می‌کند
غیرمجاز؟
نه! کاروان‌های غیرمجاز در سایه امکانات کاروان‌های شمسا، به عراق می‌روند و از این امکانات استفاده می‌کنند. به طور مثال، در موضوع امنیت، ما از شورای عالی امنیت ملی مجوز اعزام و حرکت می‌گیریم، اما وقتی ما مجوز اعزام اخذ کردیم، کاروان‌های غیرمجاز هم حرکت می‌کنند و زیر سایه امن سازمان حج و زیارت، زائر می‌برند.
نیروهای امنیتی عراق که با ما کار می‌کنند، تمام مسیرهایی را که قرار است برویم چک کرده و با بخش‌های نظامی و امنیتی، سیطره‌ها هم هماهنگی می‌شود تا توقفی نداشته باشیم. مجوز این نیروهای امنیتی را وزارت کشور عراق صادر می‌کند و کشور عراق آن را قانونی می‌داند. ما بابت این موضوع، هزینه پرداخت می‌کنیم. آیا گروه‌های غیرمجاز این خدمات و پرداخت‌ها را دارد؟
کسی از ما نمی‌پذیرد که زائری در بیمارستانی فوت کند و ما بی‌خبر باشیم یا کسی گم شود و ما اطلاع نداشته باشیم. حتی در قسمت مفقودین که نیروهای امدادی فعالیت می‌کنند، زائر همراه با کاروان‌های مجاز یا حتی آزاد و غیررسمی به عتبات آمده باشد، در صورتی که اقامتگاه را نداند، نیروهای امدادی آن‌ها را به محل اقامت رسانده و سامان می‌دهند. یعنی در موارد اینچنین ما به همه زائران ایرانی خدمت می‌کنیم و تمام زائران می‌توانند از امکانات شمسا در عراق استفاده کنند، چرا که هدف ما حفظ عزت زائر ایرانی است. اما باید متذکر شد که بسیاری از خدمات ارائه شده در کاروان‌های رسمی حج و زیارت نمی‌تواند در کاروان‌های غیرمجاز باشد.
خرید گوشت کیلویی ۴ هزار دیناری یا ۱۳ هزار دیناری!
یکی از برتری‌های شمسا غذا، توزیع استاندار تغذیه و همچنین کیفیت مناسب آن برای زوار است. شرکت امید زائر، سازمان حج و زیارت و شرکت شمسا دو آشپزخانه مرکزی دارند که روزانه در هر وعده ۲۰ هزار پرس غذا به صورت صنعتی در آن طبخ می‌شود. یک نفر به عنوان ناظر بهداشت در آنجا حضور دارد و همه موضوعات بر اساس مواد غذایی معین و گوشت تازه است. ما گوشت گوسفند تازه عراقی را کیلویی ۱۳ هزار دینار عراقی می‌خریم که حدود ۱۵۰ هزار تومان می‌شود. در حالی که کاروان‌های غیرمجاز ممکن است گوشت هندی با قیمت ۴ هزار دینار عراقی یعنی حدود ۵۰ هزار تومان بگیرند و از آن استفاده کنند. همین یک موضوع که شاید ساده هم به نظر بیاید، موجب اختلاف هزینه ۱۰۰ هزار تومانی کاروان‌های مجاز و غیرمجاز می‌شود.
در مجموع، یکی تفاوت گوشت ۴ هزار دیناری و ۱۳ هزار دیناری، دیگری موضوع امنیت که حدود ۱۰ دلار برای ما هزینه دارد، همین طور خدمات بیمه و پزشکی موجب می‌شود که هزینه‌های اعزام رسمی و غیررسمی تفاوت داشته باشد. علاوه بر این‌ها، با توجه به چالش‌های فرودگاه بغداد و بازرسی‌های مختلف در مسیر آن، بعد از نوروز امسال برای امنیت و سهولت تردد زائران ایرانی در فرودگاه بغداد به ازای هر اتوبوس ایرانی ۱۰۰ دلار دادیم تا مردم از اتوبوس‌ها پیاده نشوند و به سهولت امکان تردد داشته باشند. همین ۱۰۰ دلار برای ۴۰ نفر یک اتوبوس حدود ۲.۵ دلار می‌شود که کاروان‌های غیرمجاز آن را پرداخت نمی‌کنند و زائران همراه آن‌ها در سختی هستند.
دلیل کاهش تعداد زائران در قالب کاروان‌های شمسا
سال‌های ۹۲ و ۹۳ رکورد تعداد زائر عتبات شکسته شد؛ به طوری که یک میلیون زائر در هر سال داشتیم. با وجود افزایش تبلیغات و تقاضای سفر به عتبات، چرا شاهد کاهش تعداد زائران و کاروان‌های سازمان حج و زیارت هستیم؟
سال ۹۲ جانشین عملیات عراق بودم. تاریخ محدودیت‌های مرزی را نگاه کنید. از سال ۸۹ تا ۹۳ اینطور نبود که هر کس از مرزها خارج شود. چون محدودیت وجود داشت و انحصارا سازمان حج و زیارت می‌توانست زائران را به عراق اعزام کند.
زمانی که شرایط عراق از نظر امنیتی مناسب نبود، شورای عالی امنیت ملی، سازمان حج و زیارت را موظف کرد تا خدمات به زائران تنها از این طریق صورت گیرد. به طوری که حتی افرادی که از وزارتخانه یا سازمان‌های دیگر قرار بود به عراق بروند، باید از سوی سازمان حج و زیارت اعزام می‌شدند. اما بعد از اینکه شرایط امنیتی بهتر و مشکلات برطرف شد، به ویژه در اربعین، محدودیت آن شکسته شد. حتی در زمانی با دادن ویزای رایگان به برخی ارگان‌ها تردد از مرزها عادی شد. از طرفی هم لغو روادید یا رایگان شدن ویزا در مقطع زمانی باعث شد که برخی بدون در نظر گرفتن این امر از مرزها خارج شوند.
توانایی اعزام روزانه ۴ هزار زائر را داریم
امسال تا قبل اربعین ۲۵۰ هزار زائر ایرانی به عراق مشرف شدند و اگر ناآرامی‌های عراق اتفاق نمی‌افتاد، از آن زمان به بعد هم می‌توانستیم ۲۵۰ هزار نفر به عتبات ببریم؛ در حالی که سال گذشته ۴۲۰ هزار نفر به عتبات مشرف شدند. سال گذشته رایگان شدن ویزا یا بعد از آن لغو روادید را نداشتیم. این دو چالش باعث شد که مردم بدون کانال شمسا به عتبات بروند. در حالی که اصل فعالیت ما ایام محرم و صفر و همینطور قبل از اربعین است. به همین دلیل هم با این اتفاق تعداد زائران در قالب کاروان‌های حج و زیارت کاهش یافت. با این وجود، ما قادریم روزانه ۴ هزار زائر را به صورت زمینی و هوایی به عراق ببریم؛ یعنی ۲۸ هزار نفر اقامت در کربلا، نجف و کاظمین داشته باشیم.
آیا اکنون امکان اعمال همان محدودیت‌ها برای اعزام زائران تنها از کانال سازمان حج و زیارت وجود دارد؟ یا اصلاً ضرورتی برای این کار نیست؟
با این شرایط لازم است که شورای عالی امنیت ملی به مبادی ورودی و خروجی زمینی و هوایی دستوراتی در این زمینه ابلاغ کند. البته برخی از محدودیت‌ها وجود دارد که امکان ابلاغ این دستورالعمل‌ها را امکان‌پذیر نمی‌کند. به طور مثال حدود ۶ هزار خانواده در عراق داریم که همسرانشان ایرانی هستند. بنابراین با اعمال محدودیت‌ها، رفت و آمد آن‌ها با مشکلاتی مواجه می‌شد که نمی‌شود از آن به سادگی عبور کرد.
سفر خانوادگی با اعزام کاروانی قابل تشخیص است. چرا با نیروی انتظامی و مسؤولان مربوطه در مرزها در این باره هماهنگی نمی‌شود؟
ما وظیفه داریم مشکلات را مطرح کنیم. از طرفی افرادی که باکاروان‌های غیرمجاز به عراق می‌روند، برای کنسولگری و سفارت هم دردسرساز می‌شوند. به طور مثال یک کاروان غیرمجاز که به عتبات می‌رود و زائران را هم در عراق رها می‌کند، بار مالی برای سفارت دارد؛ چرا که باید برای رساندن آن‌ها تا مرز کلی هزینه پرداخت کند.
در مجموع توصیه تمام مسؤولان کشورمان در عراق مثل سفارت، کنسول‌ها و حتی مسؤولان عراقی هم این است که زائران با کاروان‌های حج و زیارت به عتبات سفر کنند، چرا که اگر در قالب کاروان‌های حج و زیارت زائران به عتبات بیایند، مشکلات کمتر خواهدبود و معضلات قبل از اینکه به دوایر دولتی ورود پیدا کند، شرکت شمسا آن‌ها را حل می‌کند.
دخل و تصرفی در اعزام نیروهای انسانی در عتبات نداریم
یکی از مشکلاتی که در خدمات‌رسانی به زائران در عراق وجود دارد، عدم تخصص و کارآمدی برخی از نیروهای انسانی است. چرا شرکت شمسا نه تنها درجه‌بندی کادر اجرایی و نیروی انسانی، بلکه در به کارگیری افراد متخصص در عراق هم عملکرد قابل قبولی ندارد؟
آیا نیروی انسانی را ما تربیت کرده‌ایم؟ سازمان حج و زیارت نیروی انسانی ما را از سراسر کشور تأمین می‌کند. هم مدیران ثابت و هم مدیران راهنما. همه ما فرآیند خدمت‌رسانی به زائر را انجام می‌دهیم. این افراد آموزش می‌بینند و اعلام آمادگی می‌کنند و سازمان حج و زیارت آن‌ها را به ما معرفی می‌کند.
کسی که می‌خواهد یک ماه در اختیار ما باشد، از روز اول باید خدمات ارائه دهد. اما به دلیل ناهماهنگی، مدیر ستاد ما مجبور به آموزش ضمن خدمت می‌شود که نتیجه خاصی در این مدت کوتاه هم ندارد. ماحصل این است که ما برنامه‌ریزی سفر کرده و امکانات را آماده می‌کنیم، اما نیروی انسانی را سازمان حج و زیارت می‌فرستد. دخل و تصرفی هم در این زمینه نداریم و فقط می‌توانیم آموزش ضمن خدمت بدهیم.
علاوه بر این، گاهی افراد جایگاه خود را نمی‌شناسند. مدیر راهنما فکر می‌کند کسی است که با ادبیات خاصی باید وارد هتل شود؛ به طوری که مثلا زائر را من آورده‌ام؛ در حالی که خود خادم این زائران است و مدیر ثابت هتل هم در یک فرآیند خدمت به زوار، خادم زائر به شمار می‌رود.
از طرفی هم برنامه ما مشکلی ندارد، بلکه ممکن است ابزارها یعنی نیروی انسانی، هتل‌ها و امکانات عراق مشکل داشته باشد. هتل‌ها در یک خیابان هم باشند، اما از نظر ظرفیت و گروه قیمتی متفاوت هستند، اما به دلیل اینکه ظرفیت‌ها محدود است مجبوریم از هتل‌های متعددی استفاده کنیم. به طور مثال در کربلا ۲۸۰ هتل وجود دارد که به تناسب ظرفیت از آن‌ها استفاده می‌کنیم. اگر در هتلی ۲۰ ظرفیت داشته باشیم، این امکان وجود دارد که مثلا ۳ نفر در آن به زوار خدمت کنند که یک نفر مدیر، معاون و انباردار باشد. اما وقتی در هتلی ۳ ظرفیت وجود دارد، مجبوریم یک مدیر ثابت را در چند هتل فعال کنیم که این امر مشکلاتی را نیز به همراه دارد.
نوسانات ارزی نوآوری در عتبات را کاهش داد
یکی دیگر از چالش‌های سفر به عتبات قیمت‌گذاری این سفر بر اساس نرخ ارز و تغییر هزینه سفر است. چگونه این بحران را مدیریت می‌کنید؟
از ۱۸ اسفند ۹۷ که وارد شمسا شدم تا امروز که حدود ۱۰ ماه می‌گذرد، مشکلاتی در مجموعه وجود دارد؛ چرا که ما از شرکت‌هایی هستیم که تحریم و موضوع ارز به طور مستقیم ما را با چالش مواجه کرده است که هیچ زمانی این را بروز ندادیم. چالش بزرگی در زمینه ارز داشتیم.
دولت کمکی در این زمینه نکرد؟
بانک مرکزی کمک‌هایی کرد، اما نوسانات ارزی خیلی ما را گرفتار کرده و باعث کاهش نوآوری شده است. چرا که دریافت ارز از زمان واریزی به بانک مرکزی ایران و سپس حواله به عراق ما را با یک روند ۱۰ ماهه روبرو کرد. ما در سطح کشور هر کسی درخواستی داشته باشد، انجام می‌دهیم. اگر بگویند ما کاروان ۳ یا ۱۰ روزه با چنین کیفیتی می‌خواهیم، توانایی انجام آن در شرکت شمسا وجود دارد؛ چراکه ظرفیت‌ها و ارتباطات خوبی داریم. حجم بالای ارز یعنی بالای چند ۱۰ میلیون دلار نیاز داریم که نوسانات ارزی در سال‌های ۹۷ و ۹۸ شرکت شمسا را با مشکلاتی مواجه کرد. به طور مثال اعلام می‌کنیم اول تا پایان دی ظرفیت کاروان باز شده است. دو راه داریم؛ یکی اینکه ثبت‌نام‌ها بر اساس نرخ لحظه‌ای بانک مرکزی صورت گیرد. یعنی وقتی افراد ثبت‌نام می‌کنند، بخش ارزی روی سایت نمایش داده شود تا در آنجا بانک مرکزی نرخ ارز آن ساعت را اعلام کند و افراد بر اساس آن مبلغ سفر را پرداخت کنند. ما هم باید همان زمان مبلغ را به بانک طرف قرارداد واریز کنیم و با همان نرخ، دریافت کنیم. اینجا خسارتی نمی‌بینیم اما زائر از یک خانواده که ثبت‌نام می‌کند دچار مشکل می‌شود، چرا که ممکن است با توجه به نوسانات نرخ ارز یکی با ارز مثلا ۱۱ هزار تومانی و دیگری با ارز ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومانی ثبت‌نام کند و این تغییر هزینه‌ها دردسرساز است.
ما برای جلوگیری از این امر مقطع زمانی اول تا ۳۰ هر ماه را در نظر می‌گیریم و کمیته نرخ گذاری داریم که متشکل از نمایندگان بعثه مقام معظم رهبری، سازمان حج و زیارت و نماینده شمسا است. اینگونه نرخ تعیین می‌شود؛ به طوری که معدل هفته را می‌گیرند و همان مبلغ را اعلام می‌کنند. زائر که ثبت‌نام می‌کند، هزینه سفر را به حساب توزیع وجوه که برای سازمان حج و زیارت است، پرداخت می‌کند. بنابراین ما این هزینه را دریافت نمی‌کنیم، بلکه زمانی که زائر از سفر بازمی‌گردد، مبلغ به ما پرداخت می‌شود. وقتی این مبلغ را دریافت کردیم و می‌خواهیم به بانک مرکزی واریز کنیم، این قیمت ارز متفاوت از زمان پرداخت پول بوده است. از طرفی هم اجازه نداریم ارز را از بازار بخریم، بلکه باید به حساب بانک مرکزی واریز کرده و درخواست ارز کنیم. مقرر شده بود ارز نیمایی دهند که این اتفاق نیفتاد که البته با توجه به شرایط کشور خرده‌ای هم نمی‌‌گیریم.
بدهی ۹ میلیارد دیناری بانک مرکزی عراق به شمسا
در کنار این مشکلات، بانک مرکزی هم می‌گوید اینجا نمی‌توانیم به شما ارز دهیم و این ارز را باید از بانک مرکزی عراق دریافت کنید. اکنون ۱۰ ماه از این زمان می‌گذرد و هنوز بخشی از هزینه‌ها را دریافت نکرده‌ایم. یعنی نه اجازه داریم ارز از بازار بخریم، نه بانک مرکزی اجازه دارد به ما ارز دهد.
اعتبار ما در حوزه عراق بیش از ۳۰ میلیون دلار است. ایران بر اساس صادراتی که انجام می‌دهد، پول برق و گاز طلبکار است. برای همین هم بانک مرکزی به ما می‌گوید ارز فقط باید از بانک مرکزی عراق و TBI پرداخت شود. یعنی بانک مرکزی حواله‌ای به ما می‌دهد که وقتی به بانک مرکزی عراق می‌رویم، آن‌ها می‌گویند این پول به کجا قرار است پرداخت شود؟ مثلا می‌گوییم به سه شرکت با این اسامی. بنابراین باید اسناد و مدارک نیز تکمیل شود که برای همین یک مورد بیش از ۲ ماه طول کشید که شرکت‌ها اسناد و مدارک را بدهند و بعد بانک قول پرداخت داده است. اما از قبل از سال ۹۸ تاکنون نزدیک ۹ میلیارد دینار عراقی نتوانستیم بگیریم.
تحریم‌های جدید باعث بلوکه شدن پول ایران در بانک مرکزی عراق شد
دلیل عدم پرداخت ارز از سمت بانک مرکزی عراق چه بود؟
در مذاکرات اولیه گفتند مدارک تکمیل است و دو هفته بعد می‌دهیم که بعد اربعین شد و سپس به ناآرامی‌ها عراق برخورد کردیم و حالا هم می‌گویند ایران تحت تحریم‌های جدید است. به همین دلیل امکان پرداخت ارز نداریم.
نزدیک به ۱۰ ماه است که این مبالغ را به طرف‌های عراقی بدهکار هستیم و پول جمهوری اسلامی هم در بانک مرکزی عراق بلوکه شده است. اما چون با امریکا مرتبط است و ما نیز تحریم شده‌ایم، بانک مرکزی عراق و TBI می‌گویند باید اسناد و مدارک بیاورید که آیا مبالغ حواله واقعا قرار است به شرکت های عراقی داده شود؟ چرا که اگر قرار باشد وارد ایران شود، این مبالغ را نمی‌توانند پرداخت کنند.
برای تحقق این مبالغ مسؤولان بانک مرکزی خیلی تلاش می‌کنند و ما هم خارج از مشکلات کشور نیستیم. مسؤولان بین‌الملل بانک مرکزی هم چندین جلسه با متولیان عراقی داشتند، اما نتایج قابل قبولی نداشته است. با همه این اوصاف پولی که از زائر می‌گیریم فقط برای خدمات زائران است که گاهی هم این هزینه‌ها نوسان دارد. مثلا هزینه پروازها نسبت به قبل حداقل ۲۰۰ هزار تومان افزایش یافته است که این هزینه دست ما نیست.
یکی از مباحثی که مطرح می‌شود، موازی‌کاری سه نهاد و سازمان، یعنی بعثه مقام معظم رهبری، سازمان حج و زیارت و شرکت شمسا برای امور زیارتی و در نتیجه افزایش قیمت سفر شده است. نظر شما در این باره چیست؟
اگر همه خدمات را ببینند، اینچنین فکر نمی‌کنند. موازی کاری نیست چرا که سازمان حج و زیارت کار نظارتی و بعثه مقام معظم رهبری کارهای فرهنگی و نظارتی دارد و اعزام کسی که کار فرهنگی انجام می‌دهد، هم هزینه دارد. بنابراین باید برای حضور او هم برآوردی در نظر گرفته شود. نمی‌توان زائر را بدون یک راهنما یا روحانی و مداح رها کرد و هیچ فعالیت فرهنگی هم در اعتاب مقدسه انجام نداد.
در کنار آن‌ها شرکت شمسا کار اجرایی انجام می‌دهد و کارش متفاوت و به نوعی تقسیم شده است. اگر کسی مشکلی برایش ایجاد شود، مثل دستگیر شود یا پاسپورت گم کند، نماینده حقوقی سازمان پیگیری می‌کند. پس کسی که در آنجا حضور دارد و همراهانش هم هزینه‌بر هستند و باید در پرداخت‌ها به آن‌ها هم توجه شود.
در زمان مسؤولیت آقای قاضی‌عسکر، برای اعزام زائران بیشتر به حج، عمره و عتبات، اصرار بر سبک‌سازی ساختار نیروی انسانی بود. اکنون نیز این روند از سوی نماینده ولی‌فقیه در امور حج و زیارت در حال پیگیری است. آیا این امر محقق شده است؟
اعزام کادر اجرایی و نیروهای ستادی در سال‌های اخیر کاهش یافته است، اما در برخی موارد خلأ وجود دارد و در برخی موارد هم نمی‌توان مسؤولیت‌ها را حذف کرد چرا که واقعا نیاز است.
البته اصلاح ساختار خوب است. برای سازمان و شمسا هم مقرون به صرفه نیست که تعداد بیشتری نیروی انسانی به عنوان کادر پشتیبانی و ستادی حضور یابد. مثلا دو کاروان یعنی حدود ۸۰ زائر اعزام می‌شوند که سهم ما نفری ۲۵ هزار تومان می‌شود. در عراق ما یک نماینده در فرودگاه داریم. بعد در شهر نجف مسؤول ستاد، مدیر ثابت، مسؤول اسکان و تغذیه حضور دارند. آیا امکان دارد که چنین اشخاصی نباشند؟
برای ما امنیت زائران اهمیت بسیاری دارد/ برای سفر زمینی به عتبات آماده‌ایم
هم‌اکنون فقط اعزام‌های زائران عتبات به صورت هوایی صورت می‌گیرد. اعزام‌های زمینی از کی برقرار خواهد شد؟
برای اعزام زائران حسینی به عتبات بعد از اربعین ثبت‌نام هم صورت گرفت، اما به دلیل نامناسب بودن شرایط عراق و مسیرها اعزام‌ها متوقف شد، چرا که برای ما امنیت زائران اهمیت بسیاری دارد. البته ناگفته نماند که نوک پیکان ناآرامی‌های عراق، ایرانیان نیستند که تصور کنیم هدف، زائر ایرانی است، بلکه مشکلاتی خود مردم عراق با دولتشان دارند که برخی مطالبات آن‌ها به‌حق است، اما کشورهای استکباری از این فرصت سو استفاده می‌کنند و قصد منحرف کردن اعتراضات مردمی را دارند.
با این اوصاف در مرحله‌ای اعزام زائران به عتبات متوقف شد، اما آذرماه مجدد این اعزام‌ها را آغاز کردیم. از زمان از سرگیری اعزام‌ها در آذرماه تمام کاروان‌ها به صورت هوایی به عراق سفر کردند. برای اعزام زائران برای سفر زمینی به عتبات هم مشکلی وجود ندارد، اما به دلیل برخی ملاحظات این امر هنوز برقرار نشده است.
ان شاالله با تدابیر کار خود را انجام می‌دهیم و در صورت بروز اتفاق باید آن را مدیریت کنیم. برای ما حفظ سلامت زائران و آرامش برای زیارت بسیار مهم است. هیچ اجباری هم نیست که زائران را مجبور به سفر کنیم تا جایی که حتی وقتی زائری ثبت‌نام کند، در لحظه آخر هم امکان لغو درخواست سفر وجود دارد. بنابراین، بیشتر تلاش کردیم مسیر باز باشد چون گرفتاری‌های بستن و مجددا باز شدن راه عتبات بسیار سخت است.