حضرت فاطمه زهرا (س) دختر رسول گرامي اسلام (ص) و همسر اميرمؤمنان علي بن ابي طالب (ع)، يكي از بانوان قدسي عالم بشريت و مهتر زنان عالم است. پيامبر خدا (ص) درباره وي فرمود: ففاطمة حوراء في صورة انسيّة، فاذا اشتقت الي الجنّة قبلت فاطمة، فأشمّ منها رائحة الجنّة (1)؛ فاطمه، حوري (بهشتي) است كه به صورت انسان آفريده شده است. من هر گاه مشتاق بهشت مي شوم، به نزد فاطمه مي روم و بوي بهشت برين را از وي استشمام مي كنم.

حضرت فاطمه (س)، آخرين فرزند رسول خدا (ص) از همسرش حضرت خديجه كبري (س) است كه در سال پنجم بعثت پيامبر(ص)، در مكه معظمه ديده به جهان گشود.

در ايام هجرت پيامبر(ص)، اين بانوي شريف نيز به مدينه هجرت كرد و پس از مدتي، با پسر عمويش علي بن ابي طالب(ع) ازدواج نمود. ثمره ازدواج مبارك آثار آنان، دو پسر و دو دختر به نام هاي امام حسن مجتبي(ع)، امام حسين(ع)، زينب كبري (س) و ام كلثوم (س) مي باشد. هم چنين در هنگام رحلت پدرش پيامبر خدا(ص)، به فرزند ديگري حامله بود كه رسول خدا(ص) او را "محسن" نام نهاده بود. وليكن پس از رحلت پيامبر(ص) ناملايمات فراواني از اصحاب پدرش، به ويژه غاصبان خلافت اسلامي متحمل شد و بر اثر آن، جنين او سِقط و پيش از تولد، در رحم مادرش شهيد گرديد.

حضرت فاطمه(س) از آن پس بيمار شد و روز به روز حالش سخت تر گرديد، تا اين كه در جمادي الاولي سال يازدهم قمري ديده از جهان فروبست و روح ملكوتي اش به روح پاك و قدسي پدرش پيوست.(2)

درباره تاريخ شهادت حضرت زهرا(س) اكثر مورخان و سيره نويسان شيعه متفقند كه اين حادثه جان سوز در ماه جمادي به وقوع پيوست، وليكن در اين كه كدام يك از دو ماه جمادي الاولي و جمادي الآخره بوده است، اتفاق نظر ندارند. زيرا برخي از آنان معتقدند كه آن حضرت، پس از رحلت پدرش پيامبر(ص) تنها هفتاد و پنج روز و برخي ديگر مي گويند نود و پنج روز زنده بود.

آن هايي كه هفتاد و پنج روز را برگزيده اند، شهادتش را در روز سيزدهم جمادي الاولي مي دانند.

ابن أبي ثلج بغدادي در "تاريخ الأئمة (ع)" در اين باره گفت: و اقامت (فاطمة الزّهراء –س-) مع اميرالمؤمنين-ع- من بعد وفاة رسول الله(ص) خمسة و سبعين يوما. (3)

علام طبرسي(ره) با اين كه مي گويد: و بقيت (فاطمه-س-) بعده (رسول الله –ص-) خمسة و سبعين يوما، با اين حال تاريخ شهادتش را در سوم جمادي الاخره مي داند و در اين باره گفت: توّفيت الزّهرا(س) في الثّالث من جمادي الآخرة سنة احدي عشرة من الهجرة.(4)

به نظر مي آيد كه علت اختلاف اقوال علما درباره تاريخ شهادت آن حضرت، از دو چيز سرچشمه گرفته است:

اول اين كه آن حضرت پس از رحلت پيامبر(ص)، هفتاد و پنج روز زنده بود، يا نود و پنج روز؟ كه اين دو قول، معروف بين علما و مورخان ما است.

دوم اين كه رحلت پيامبر(ص) در چه تاريخي بوده است؟ آيا در روز بيست و هشت صفر واقع گرديد و يا در روز دوازدهم ربيع الاول (آن طوري كه اهل سنت نقل مي كنند)؟ هر يك از اين دو قول، تأثير خاصي در تعيين روز شهادت حضرت زهرا(س) خواهد داشت. علامه طبرسي در اعلام الوري، درباره مدت زندگي حضرت فاطمه زهرا(س) پس از رحلت پدرش پيامبر(ص) و تاريخ شهادتش گفت: روايت شد كه حضرت زهرا(س) در سوم جمادي الآخره، سال يازدهم از هجرت وفات كردو مدت نود پنج روز و يا چهار ماه پس از پدر بزرگوارش در جهان زندگي كرد.(5)

البته قول هاي ديگري نيز درباره شهادت آن حضرت بيان گرديد، كه به خاطر عدم شهرت، اشاره اي به آن ها نمي كنيم.

به هر روي، اين مسئله قابل تأمل و جاي بحث و بررسي بيشتر و فني تر است و مجال ديگري مي طلبد. اما شيعيان و محبان اهل بيت(ع) به خاطر عشق و علاقه بي حد به خاندان پيامبر اكرم(ص)، هم در سيزدهم جمادي الاولي و هم در سوم جمادي الآخره، در سوگ آن بانوي بزرگ عالم اسلام، سياه پوش و عزادار مي باشند. بدين جهت، دو ايام فاطميه را گرامي مي دارند.

سيزدهم جمادي الاولي، نخستين روز فاطميه اول است.